วันสารทไทย 2564 ตรงกับวันที่ 6 ตุลาคม นับว่าเป็นจารีตประเพณีสำคัญของชาวไทยที่ปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน มักจะจัดขึ้นในราวก.ย.-ตุลาคมของทุกปี อีกทั้งยังเป็นวันรวมเครือญาติที่สมาชิกในครอบครัว ร่วมกันทำบุญสุนทานอุทิศส่วนกุศลไปให้บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว มีประวัติภูมิหลังเช่นไร ติดตามจากบทความนี้
ทำความรู้จัก “วันสารทไทย” เป็นวันอะไร?
วันสารทไทยหมายถึงวันทำบุญสุนทานกลางปีของชาวไทย ตรงกับวันแรม 15 ค่ำ ขึ้น 10 บ้างก็นิยมเรียกวันนี้ว่า “วันสารทเดือนสิบ” หรือ “จารีตประเพณีทำบุญสุนทานเดือนสิบ” โดยในแต่ละภาคจะมีชื่อเรียกที่ต่างกันออกไป ดังต่อไปนี้
– ภาคกึ่งกลาง : วันสารทไทย
– ภาคใต้ : งานบุญเดือนสิบ, จารีตประเพณีชิงเปรต
– ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ : งานบุญข้าวสาก
– ภาคเหนือ : งานตานก๋วยสลาก
วันสารทไทยได้รับอิทธิพลมาจากคติอินเดีย เมื่อไทยรับเข้ามาใช้เป็นส่วนหนึ่งของประเพณีพื้นบ้านแล้ว ก็จะมีความยึดโยงกับความศรัทธาเรื่องสังคมเกษตรกรรมแล้วก็บรรพบุรุษ โดยมั่นใจว่าการทำบุญให้แก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว รวมทั้งสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชื่นชม จะช่วยดลใจให้ครอบครัวอยู่เย็นเป็นสุข ฝนตกตามฤดูกาล พืชพรรณธัญญาหารอุดมสมบูรณ์ เก็บเกี่ยวสำเร็จผลิตที่พึงพอใจ แต่ว่าแม้ไม่เคารพบรรพบุรุษแล้วก็สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ก็จะได้รับผลที่ตรงข้ามกันนั่นเอง
เรื่องราววันสารทไทย มีที่มาเช่นไร?
จากหลักฐานในหนังสือพิธีสิบสองเดือน บทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) มั่นใจว่า จารีตประเพณีวันสารทไทยมีมาตั้งแต่ยุคจังหวัดสุโขทัย ส่วนมูลเหตุที่สันนิษฐานว่าได้รับอิทธิพลมาจากอินเดียแล้วก็คติพราหมณ์ เพราะในสมัยก่อนตอนวันสารทที่จัดในเดือน 10 เมื่อเทียบกับตอนฤดูเก็บเกี่ยวของไทยแล้ว พบว่าเป็นช่วงที่ข้าวยังไม่สุก ไม่ใช่ฤดูเก็บผลผลิตของไทย จึงไม่สามารถที่จะทำของหวานกระยาสารทขึ้นมาโดยใช้ผลผลิตในตอนนั้นได้
เมื่อเป็นเช่นนั้น ชาวไทยจึงดัดแปลงปรับปรุงแก้ไขด้วยการนำข้าวสารเก่า ผสมกับถั่วแล้วก็งา เพื่อใช้ทำของหวานกระยาสารท สำหรับบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เทวดา แล้วก็ผีสาง ที่รอปกป้องคุ้มครองแทนนั่นเอง ต่อมาเมื่อชาวไทยหันมานับถือศาสนาพุทธ จึงนิยมทำบุญสุนทานกับสงฆ์ เพื่ออุทิศบุญส่วนกุศลไปให้บรรพบุรุษ รวมทั้งคนเสียชีวิตที่ตกเป็น “เปรต” ให้ได้มีโอกาสมารับส่วนบุญในวันทำบุญสุนทานสารทเดือนสิบนั่นเอง ซึ่งคนใต้จะเรียกวันนี้ว่า “วันทำบุญสุนทานชิงเปรต” นั่นเอง โดยจะต้องมีการจัดสำรับอาหาร ผลไม้ ของหวานพอง ของหวานลา อื่นๆอีกมากมาย นำไปทำบุญสุนทาน เพื่อหวังให้พี่น้องที่ล่วงลับไปแล้ว ได้รับผลบุญในตอนเทศกาลดังที่ได้กล่าวผ่านมาแล้ว
ความสําคัญวันสารทไทย สะท้อนแนวคิดเรื่องอะไรบ้าง?
- การแสดงความกตัญญูต่อบรรพชนที่ล่วงลับไปแล้ว มั่นใจว่าในตอนวันสารทเดือนสิบ พี่น้องที่ตายจากไปแล้ว แต่ว่ายังต้องชดเชยบาปอยู่ จะได้กลับมาหาครอบครัวเพื่อรับส่วนบุญกุศล
- การแสดงความเคารพต่อผู้มีพระคุณ แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างบรรพชนที่เสียชีวิตไปแล้ว แล้วก็ลูกหลานพี่น้องที่ยังมีชีวิตอยู่
- การแสดงความโอบอ้อมอารี เพราะในตอนวันสารทไทย ชาวไทยมักจะนิยมนำของหวานกระยาสารท หรือของหวานตามจารีตประเพณีของแต่ละแคว้น ไปมอบให้แก่กัน
- การแสดงความเคารพต่อธรรมชาติ แม่โพสพ ผีสาง เทวดา (ตามความศรัทธาของแต่ละพื้นที่) ที่ช่วยปกป้องคุ้มครองให้ผลผลิตการกสิกรรมได้ประสิทธิภาพที่ดี
- การเสียสละ ทำบุญสุนทาน บริจาคทาน ไม่โลภ ไม่ยึดติด อีกทั้งเป็นการอุปการะพระพุทธศาสนา สงวนจารีตประเพณีไทยสืบไป
สำหรับกิจกรรมวันสารทไทยที่ชาวไทยยึดถือปฏิบัติกันทุกปีหมายถึงการไปวัดทำบุญสุนทาน กรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลให้แก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับ ด้วยการนำข้าวปลาอาหาร ผลไม้ ของหวานตามจารีตประเพณี ไปร่วมใส่บาตรที่วัด ซึ่งการประกอบพิธีวันสารทไทยในแต่ละพื้นที่ ก็อาจมีลักษณะที่ต่างกันออกไป
