เดี๋ยวนี้ ในหลายประเทศ มีการเรียนการใช้ ‘วัคซีนโควิด-19’ โดยการ ‘ฉีดวัคซีนต่างจำพวก’ อย่างเช่น ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ และ ไฟเซอร์ หรือ ในประเทศไทย ที่กำลังเรียน ‘ซิโนแวค’ และ ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ เผื่อในกรณีแพ้วัคซีนจะต้องเปลี่ยนยี่ห้อ วัคซีนขาด หรือฉีดกระตุ้นเข็ม 3
ถึงแม้ในขณะนี้การให้ ‘วัคซีนโควิด-19’ ยังแนะนำให้วัคซีนชนิดเดียวกันทั้งยังเข็มอันดับที่หนึ่งและสอง แต่ด้วยเหตุผลว่าบางบุคคลฉีดเข็มแรกแล้วแพ้ จะต้องฉีดเข็มที่สองต่างจำพวกกัน อย่างเช่น เข็มแรกฉีด ‘ซิโนแวค’ เข็มที่ 2 ฉีดเป็น ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ หรือกรณีวัคซีนเข็ม 3 ทำให้ปัจจุบัน ศูนย์ช่ำชองด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชาแพทย์ฯ จุฬาฯ ทำการศึกษาเรียนรู้เพื่อดูประสิทธิภาพและผลที่จะเกิดขึ้น
เดี๋ยวนี้ มีการเรียนการฉีดวัคซีนต่างจำพวกออกจะมากมายในต่างถิ่น อย่างเช่น การฉีดขัดกันระหว่าง “ไฟเซอร์” กับ “แอสตร้าเซนเนก้า” การให้วัคซีนต่างจำพวกกันได้ผลชัดแล้วว่า การให้แอสตร้าเซนเนก้าเข็มแรก แล้วกระตุ้นด้วยไฟเซอร์ ได้ผลภูมิคุ้มกันที่สูงทัดเทียมกับการให้ไฟเซอร์ 2 เข็ม แต่ที่เห็นกระจ่างได้อีกอย่างหนึ่งเป็น การให้ 2 จำพวกที่ต่างกัน จะมีระดับภูมิคุ้มกันในหน่วยความจำ CD8 T cells ดีมากกว่า
• เรียน ‘ฉีดวัคซีนต่างจำพวก’ ในไทย
สำหรับในประเทศไทยเดี๋ยวนี้ ‘วัคซีนโควิด-19′ ที่ใช้มี 2 ยี่ห้อเป็น’ซิโนแวค’ กับ ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ โดยศูนย์ช่ำชองด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชาแพทยศาสตร์ จุฬาลงมือณ์มหาวิทยาลัย ได้จัดการศึกษาค้นคว้าโดยขอทุนจาก สำนักงานการศึกษาทำการค้นคว้าและทำการวิจัยแห่งชาติ เพื่อดำเนิน “แผนการวิจัย ความปลอดภัย ผลการกระตุ้นภูมิคุ้มกัน และการใช้แทนกันของวัคซีนโรคติดเชื้อโคโรนา 2019 จำพวกเชื้อตาย (Inactivated vaccine) และไวรัสเป็นพาหะ (Viral vector vaccine) : การเล่าเรียนทดลองทางคลินิก” เพื่อเรียนการฉีดวัคซีนเข็มแรก ‘ซิโนแวค’ เข็มที่ 2 ให้วัคซีน ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ หรือให้วัคซีนเข็มแรก ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ เข็มที่ 2 ให้ ‘ซิโนแวค’
• ‘ฉีดวัคซีนต่างจำพวก’ เผื่อกรณีแพ้วัคซีน วัคซีนขาดแคลน หรือฉีดเข็ม 2
“ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ” นักค้นคว้าดีเด่นแห่งชาติ สาขาวิทยาศาสตร์การแพทย์ราชบัณฑิต และหัวหน้าศูนย์ช่ำชองเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชาแพทยศาสตร์ จุฬาลงมือณ์มหาวิทยาลัย กล่าวว่า การเล่าเรียนจะมีประโยชน์เป็นอย่างมาก ในกรณีเมื่อฉีดเข็มแรกแล้วเกิดแพ้วัคซีน เข็ม 2 จำเป็นที่จะต้องเปลี่ยนหรือในกรณีที่วัคซีนจำพวกใดชนิดหนึ่งขาดแคลน ก็สามารถใช้อีกชนิดหนึ่งได้เลย ไม่มีความจำเป็นที่จะต้องเก็บวัคซีนไว้เข็ม 2 การบริหารวัคซีนจะง่ายมากยิ่งขึ้นมากมายทำให้การให้วัคซีนเร็วขึ้น
จากข้อมูลเบื้องต้นในคนที่แพ้วัคซีนเข็มแรกและไปฉีดเข็ม 2 ต่างจำพวกกัน ก่อนหน้านี้ที่ผ่านมา มีการตรวจเจอ 5 ราย โดย 4 รายที่ฉีดวัคซีน ‘ซิโนแวค’ เข็มแรกและเข็ม 2 ได้รับ ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ ภูมิคุ้มกันที่ขึ้นสูงกว่าการได้รับวัคซีนชนิดเดียว ‘ซิโนแวค’ 2 ครั้ง และทำนองตรงข้าม ด้วยเหมือนกันมีเพียงแต่ 1 ราย ที่ได้รับ ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ แล้วเข็ม 2 ได้ซิโนแวค อีก 1 เดือนต่อมา ภูมิคุ้มกันที่ขึ้นก็สูงกว่ากฏเกณฑ์เฉลี่ย
• เรียน ‘วัคซีนโควิด-19’ ภายใต้ความปลอดภัย
ดังนี้ การเล่าเรียนจำเป็นจะต้องนึกถึงความปลอดภัยหรืออาการข้างเคียงว่าจะมากขึ้นไหม ถ้าหากการสลับวัคซีนไม่เป็นอันตรายจะเป็นอีกหนทางหนึ่งในยามที่วัคซีนขาดแคลนหรือแพ้วัคซีน และเป็นแถวทางในการที่จะประยุกต์ใช้สำหรับในการกระตุ้นเข็มที่ 3 โดยไม่จำเป็นที่จะจะต้องใช้วัคซีนชนิดเดียวกัน
“กรณีตัวอย่างหนึ่งเป็นเข็มแรกฉีด ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ ไปแล้ว จากนั้น 1 เดือนต่อมา จะไปฉีดไข้หวัดใหญ่ เดินขึ้นไปจะฉีดไข้หวัดใหญ่ เลี้ยวผิดห้อง ไปห้องฉีด ‘วัคซีนโควิด-19’ ก็เลยได้ฉีดวัคซีน ‘ซิโนแวค’ แทนเป็นเข็มที่ 2 อาการข้างเคียงไม่มี เพราะฉะนั้น เดี๋ยวนี้ก็เลยอยู่ระหว่างการเล่าเรียนกรณีแบบนี้ว่าถ้าหากฉีดขัดยี่ห้อจะเป็นอย่างไร และสิ่งที่จะต้องคำนึงถัดไปเป็นถ้าหากฉีดครบ 2 เข็มแล้ว เข็มที่ 3 ต้องการจะฉีดยี่ห้ออื่น ด้วยเหตุว่าวัคซีนที่มีหลายบริษัท ถ้าหากขัดไปๆมาๆจะเป็นอย่างไร จะต้องมีการเล่าเรียนออกมาให้กระจ่างแจ้ง” ศ.นพ.ยง กล่าว
• รับอาสาสมัคร ‘ฉีดวัคซีนต่างจำพวก’
ก่อนหน้านี้ที่ผ่านมา ทางโครงการฯ ได้เปิดรับสมัครอาสาสมัครรับวัคซีนเข็มอันดับที่หนึ่งและสอง ต่างจำพวกกัน โดยกรุ๊ปแรกจะฉีดเข็มแรกเป็นซิโนแวค เข็มที่ 2 เป็นแอสตร้าเซนเนก้า และอีกกรุ๊ปจะฉีดเข็มแรกเป็นแอสตร้าเซนเนก้า เข็มที่ 2 เป็นซิโนแวค และจะมีการบันทึกอาการข้างเคียงของวัคซีนและวัดภูมิคุ้มกันเป็นระยะ เพื่อได้ข้อมูลทางวิชาการก่อนเอาไปใช้จริง
สำหรับ คุณลักษณะของอาสาสมัคร อาทิเช่น
1. อายุ 18 ปีขึ้นไป
2. อาศัยอยู่ในกรุงเทพหรือบริเวณรอบๆ และสบายเดินทางมารับวัคซีนและเจาะเลือดตามนัดหมาย (ในวันและเวลาราชการ)
3. ไม่เคยติดโรคไวรัสโคโรนา 2019 มาก่อน
4. ไม่เคยได้รับวัคซีนโควิด-19 มาก่อน
5. ไม่มีประวัติความเป็นมาโรคภูมิแพ้ หรือเคยแพ้องค์ประกอบของสารที่อยู่ในวัคซีน
6. อาสาสมัคร เต็มใจเข้าร่วมโครงการโดยยอมเป็นลายลักษณ์อักษร
7. ไม่มีโรคประจำตัวเรื้อรัง ที่จะต้องนอนโรงพยาบาล
8. ไม่รับประทานยากดภูมิคุ้มกัน
9. ไม่มีประวัติความเป็นมาโรคมะเร็ง โรคภูมิคุ้มกันบกพร้อม จากการติดเชื้อเอชไอวี หรือเป็นมาแต่กำเนิด
ดังนี้ หลังจากที่ประกาศเพียงแต่ 6 ชั่วโมง มีผู้สมัครถึงกว่า 700 คน จากที่ขอคณะกรรมการศีลธรรม เพื่อทำการศึกษาเรียนรู้เพียงแต่ 90 คน เพื่อได้ผลอย่างละเอียดและถัดไปจะได้เอาไปใช้ได้จริง
นอกจากนี้ คนที่ฉีดวัคซีนเข็มที่ 1 และ เข็มที่ 2 ต่างจำพวกกัน เมื่อฉีดข้างหลังเข็มที่ 2 แล้วครบ 1 เดือนและปรารถนาตรวจภูมิคุ้มกันข้างหลังฉีดเข็มที่สอง ทางศูนย์ฯ ยินดีที่จะตรวจภูมิคุ้มกันให้ สามารถสอบถามรายละเอียดต่างๆนอกเหนือจากนี้พอดี ศูนย์ช่ำชองด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชาแพทยศาสตร์ จุฬาลงมือณ์มหาวิทยาลัย โทร 02-256-5324 และ 02-256-4909
• เตรียมพร้อม เหตุการณ์โควิดกลายประเภท
ศ.นพ.ยง เจาะจงเพิ่มอีกว่า สำหรับ โควิด-19 สายพันธุ์ไวรัสเดลต้า (ประเทศอินเดีย) มีการบอกว่าจะก่อให้ประสิทธิภาพของวัคซีนลดน้อยลง แต่ก็เพียงเล็กน้อยเมื่อเปรียบเทียบกับสายพันธุ์เบต้า (แอฟริกาใต้) การระบาดของประเทศไทยเดี๋ยวนี้ยังเป็นสายพันธุ์อัลฟ่า (อังกฤษ) พบได้ถึงร้อยละ 96 วัคซีน ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ และ ‘ซิโนแวค’ สามารถลดความรุนแรงและลดอัตราป่วยไข้ตายได้ดังเช่นการศึกษาเรียนรู้ที่ภูเก็ต
“ในอนาคตถ้าหากมีการระบาดสายพันธุ์เดลต้าหรือประเทศอินเดียและจะต้องใช้ภูมิคุ้มกันที่ระดับสูงขึ้น พวกเราจะฉีดเพิ่มด้วยวัคซีนอะไรที่มีอย่างเช่น ซิโนฟาร์ม ไฟเซอร์ โมเดอร์นา ก็เป็นไปได้ เพียงแต่กระตุ้นเข็มเดียวไม่ว่าจะเป็นวัคซีนอะไรก็จะได้ผลภูมิคุ้มกันสูงมากมายจะสูงมากขึ้นอีกเป็น 10 เท่า ตามหลักการของวัคซีนในเข็มกระตุ้น”
• ข้อมูลเบื้องต้น ‘ฉีดวัคซีนต่างจำพวก’ ภูเขาไม่ฯ สูงมากขึ้น
ในทำนองเดียวกันข้อมูลเบื้องต้นของศูนย์ฯ ที่ทำศึกษาค้นคว้าอยู่ พบว่า การให้วัคซีน ‘ซิโนแวค’ เข็มแรก แล้วกระตุ้นด้วย’แอสตร้าเซนเนก้า’ ได้ภูมิคุ้มกันที่สูงมากมาย มากยิ่งกว่าการให้’ซิโนแวค’ 2 เข็ม และระดับสูงเป็นน้องๆไฟเซอร์ เพราะฉะนั้น ในสภาวะปัจจุบัน พวกเราควรรีบให้วัคซีนไปก่อนให้ครบและครอบคลุมพลเมืองให้เยอะที่สุด เพื่อคุ้มครองปกป้องการป่วยและการเสียชีวิตให้เร็วที่สุด และเมื่อเชื้อกลายพันธุ์ที่ทำให้ประสิทธิภาพของวัคซีนลดน้อยลงก็สามารถกระตุ้นด้วยวัคซีนอื่นๆหรือวัคซีนชนิดเดียวกันให้ภูเขามิสูงเพียงพอสำหรับในการคุ้มครองปกป้องไวรัสกลายพันธุ์นั้น จนกระทั่งจะมีวัคซีนใหม่ที่เฉพาะเจาะจงกับไวรัสกลายพันธุ์
“พวกเราไม่มีทางเลือก ในขณะนี้มีวัคซีน 2 ตัวก็ให้ให้เร็วที่สุด ในอนาคตถ้าหากมีวัคซีนมากมายเพียงพอและหลายประเภท ผู้ใดกันแน่จะเป็นตัวกระตุ้นด้วยวัคซีนอะไรก็สามารถทำเป็น อย่าไปพะวงกับปัญหาที่ยังไม่เกิดอย่างที่มีเสียงกล่าวขานกันมากมายขนาดนี้” ศ.นพ.ยง เจาะจง
• เรียน ‘ฉีดวัคซีนต่างจำพวก’ ในต่างถิ่น
สำหรับประเทศ “ประเทศสเปน” รอยเตอร์ส รายงานผลการค้นคว้า “โครงการคอมไบแวคซ์” ที่จัดการโดยสถาบันสุขภาพคาร์ลอสที่ 3 ซึ่งได้รับการช่วยส่งเสริมจากรัฐบาลประเทศสเปน โดยใช้อาสาสมัคร อายุระหว่าง 18-59 ปี จำนวน 670 คน ซึ่งทั้งหมดได้รับวัคซีน ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ ในโดสแรก และในจำนวนนี้ 450 คน ได้รับการฉีดวัคซีนไฟเซอร์เป็นโดสที่ 2 พบว่า มีความปลอดภัยและมีคุณภาพสูง มีค่าแอนติบอดี อิมมูโนโกลบูลินจี (IgG) ในกระแสโลหิต สูงกว่า 30-40 เท่า เมื่อเทียบกับกลุ่มตัวอย่างที่ได้รับวัคซีน ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ เพียงแต่โดสเดียว
และมีค่าแอนติบอดีมากขึ้น 7 เท่า ซึ่งถือว่ามากยิ่งกว่าอย่างมีความนัยยะสำคัญ เมื่อเทียบกับกรุ๊ปที่ฉีดวัคซีน ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ ทั้งยัง 2 โดส ซึ่งพบแอนติบอดีมากขึ้น 2 เท่า โดยมีเพียงแต่ร้อยละ 1.7 ของผู้เข้าร่วมการทดสอบ ที่มีรายงานพบผลกระทบรุนแรง อย่างเช่น ปวดศีรษะ ปวดกล้าม และไม่สบายเนื้อป่วยหนักตัว
ด้าน “อังกฤษ” มีโครงการเรียน “ไม่กซ์ แอนด์ แมทช์” ซึ่งไม่นานมานี้ ได้เปิดเผยผลการค้นคว้าว่า พสกนิกรที่ได้รับวัคซีนไฟเซอร์หลังจากได้รับวัคซีนของ ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ มีลักษณะอาการข้างเคียงน้อยถึงปานกลาง อย่างเช่น ปวดหัว ตัวสั่น มากยิ่งกว่าที่คนเกิดผลข้างเคียงถ้าหากได้รับวัคซีนตัวเดียวกัน 2 โดส
สำหรับ “แคนาดา” ปัจจุบันมีการอนุมัติใช้วัคซีน 4 จำพวก อาทิเช่น โมเดอร์นา , ไฟเซอร์ , แอสตร้าเซนเนก้า และ จอห์นสัน แอนด์ จอห์นสัน แต่หลายพื้นที่ในแคนาดาเริ่มระงับการใช้วัคซีนแอสตร้าเซนเนก้า สำหรับในการฉีดเข็มแรก จากความรู้สึกหนักใจประเด็นการเกิดลิ่มเลือด
โดยตอนวันที่ 1 ไม่.ย. คณะกรรมการที่ปรึกษาด้านภูมิคุ้มกันแห่งชาติแคนาดา (National Advisory Committee on Immunization: NACI) อนุญาตให้เข้ารับ ‘วัคซีนโควิด-19’ โดสแรกและโดสสองต่างจำพวกกันได้ ใน 3 จำพวกเป็นไฟเซอร์ โมเดอร์นา และ ‘แอสตร้าเซนเนก้า’ อย่างไรก็ดี สาธารณสุขแคนาดา ก็ยังขอให้ชาวแคนาดาฉีดวัคซีนชนิดเดียวกันถัดไปถ้าหากเป็นไปได้
นอกจากนี้ ในประเทศอื่นๆอย่างเช่น จีน ฟินแลนด์ ประเทศฝรั่งเศส นอร์เวย์ รัสเซีย ประเทศเกาหลีใต้ ประเทศสวีเดน สหรัฐอเมริกา ยังมีการเรียนหัวข้อนี้ด้วยเหมือนกัน
